Neuroróżnorodność to termin, który zyskuje coraz większą popularność, szczególnie w kontekście psychologii, psychiatrii oraz terapii. Odnosi się on do naturalnych różnic w strukturze i funkcjonowaniu mózgu. Różnice te wpływają na sposób, w jaki osoby myślą, czują, uczą się, a także reagują na otaczający je świat. Neuroróżnorodność podkreśla, że nie ma jednego “normalnego” sposobu funkcjonowania mózgu. Wszelkie różnice, takie jak autyzm, ADHD, dysleksja czy inne zaburzenia neurorozwojowe, są jedynie różnymi wariantami ludzkiego doświadczenia.
W tym artykule przyjrzymy się, czym dokładnie jest neuroróżnorodność – jak wpływa ona na życie osób z różnicami w funkcjonowaniu mózgu i dlaczego warto zrozumieć oraz akceptować te różnice w terapii oraz w społeczeństwie.
Czym jest neuroróżnorodność?
Neuroróżnorodność zakłada, że mózg u różnych osób funkcjonuje w zróżnicowany sposób. Różnice te są równie naturalne, jak różnice w płci czy rasie. Oznacza to, że nie ma jednego, „prawidłowego” sposobu, w jaki mózg powinien działać. Zamiast patrzeć na zaburzenia takie jak autyzm, ADHD czy dysleksję wyłącznie przez pryzmat patologii, neuroróżnorodność traktuje te cechy jako odmienności. Mogą być one zarówno zasobem, jak i wyzwaniem w codziennym życiu.
Osoby neuroróżnorodne mogą mieć różne style myślenia, postrzegania świata i przetwarzania informacji. Sprawia to, że często funkcjonują inaczej w porównaniu do tzw. “neurotypowych” osób. Neuroróżnorodność obejmuje m.in.:
- Autyzm – różne spektra autystyczne, które wpływają na sposób komunikowania się, rozumienia emocji i interakcji społecznych.
- ADHD (Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) – charakteryzuje się trudnościami w koncentracji, impulsywnością i nadmierną aktywnością.
- Dysleksja – trudności w czytaniu, pisaniu i przetwarzaniu informacji werbalnych, mimo prawidłowego rozwoju inteligencji.
- Dyspraksja – problemy z koordynacją ruchową, które mogą wpływać na codzienne czynności.
Neuroróżnorodność w kontekście terapii
W kontekście terapii, podejście neuroróżnorodnościowe jest istotne. Promuje ono akceptację i zrozumienie dla osób, które mogą nie odpowiadać typowym standardom neurotypowego funkcjonowania. Zamiast starać się “naprawiać” osoby neuroróżnorodne, celem terapii jest pomoc w odnalezieniu strategii. Strategie te mają pozwolić funkcjonować w zgodzie z własnymi unikalnymi cechami i w pełni wykorzystywać swoje mocne strony. Ważną częścią terapii jest również rozpoznanie traum jakich doświadczyły te osoby z uwagi na odmienne funkcjonowanie niż rówieśnicy lub też trudności w funkcjonowaniu w szkole, problemy z nauką.
W ramach terapii neuroróżnorodnych osób można:
- Uczyć się rozumieć unikalne potrzeby danej osoby, jak np. preferencje sensoryczne, różnice w przetwarzaniu informacji czy wyzwania związane z emocjami.
- Opracowywać strategie radzenia sobie z trudnościami, które mogą wynikać z różnic w postrzeganiu świata. (np. nadwrażliwość sensoryczna, trudności w nawiązywaniu kontaktów społecznych).
- Zwiększać akceptację własnych cech, co pomaga w budowaniu pewności siebie i pozytywnego obrazu siebie. szczególnie w społeczeństwie, które często oczekuje, że wszyscy będą “dopasowani do normy”.
- Dostosować techniki terapeutyczne, np. wykorzystanie terapii poznawczo-behawioralnej (CBT) w sposób uwzględniający indywidualne potrzeby neuropsychiczne pacjenta.
Jakie korzyści płyną z akceptacji neuroróżnorodności?
- Lepsze zrozumienie i wsparcie
Akceptacja neuroróżnorodności w terapii pozwala na lepsze zrozumienie, dlaczego osoby neuroróżnorodne zachowują się w określony sposób i jak można im pomóc w codziennym życiu. Zamiast postrzegać ich różnice jako problem, traktuje się je jako naturalną część ludzkiego doświadczenia, wymagającą odpowiednich strategii wsparcia. - Zwiększenie poczucia własnej wartości
Neuroróżnorodność promuje akceptację siebie, dzięki której osoby neuroróżnorodne mogą poczuć się mniej wykluczone i zrozumiane. Wiedza o tym, że nie muszą zmieniać swojego sposobu myślenia czy działania, by “pasować” do standardów społecznych, może być bardzo uwalniająca i wspierająca. - Rozwijanie nowych umiejętności
Wiele osób neuroróżnorodnych posiada unikalne zdolności, takie jak wyjątkowa zdolność koncentracji na szczegółach, twórcze myślenie czy zdolności analityczne. Właściwie ukierunkowana terapia, która akceptuje i wzmacnia te różnice, może pomóc w ich dalszym rozwoju i pełniejszym wykorzystaniu ich potencjału. - Poprawa relacji społecznych
Zrozumienie neuroróżnorodności pomaga w budowaniu bardziej otwartego i tolerancyjnego społeczeństwa. W kontekście terapii, osoby neuroróżnorodne uczą się lepiej zarządzać swoimi interakcjami społecznymi, a społeczeństwo staje się bardziej otwarte na ich potrzeby i sposób funkcjonowania.
Wyzwania związane z neuroróżnorodnością
Mimo że neuroróżnorodność jest naturalnym zjawiskiem, osoby neuroróżnorodne często napotykają wyzwania związane z niedostosowaniem społecznym, stygmatyzacją i brakiem zrozumienia. Osoby z ADHD, autyzmem czy dysleksją często zmagają się z trudnościami w szkole, pracy, a także w relacjach międzyludzkich. Często napotykają trudności związane z edukacją, zatrudnieniem oraz dostępem do odpowiedniego wsparcia.
Warto jednak pamiętać, że świadomość na temat neuroróżnorodności rośnie, a społeczeństwo staje się coraz bardziej świadome potrzeby różnorodnych strategii wsparcia.
Podsumowanie
Neuroróżnorodność to podejście, które stawia na zrozumienie i akceptację różnic w funkcjonowaniu mózgu, traktując je jako integralną część ludzkiego doświadczenia. Zamiast postrzegać osoby neuroróżnorodne jako osoby wymagające “naprawy”, powinniśmy stawiać na wsparcie, które pomoże im wykorzystać swoje unikalne talenty i radzić sobie z wyzwaniami, które napotykają, wspierać rozwój. W terapii neuroróżnorodnych osób istotne jest indywidualne podejście, które uwzględnia ich specyficzne potrzeby i preferencje, a także rozwija ich mocne strony.
Akceptacja neuroróżnorodności to krok ku stworzeniu społeczeństwa, w którym każda osoba, niezależnie od swojej neurobiologii, może czuć się zrozumiana, wspierana i szanowana.
A już 9 grudnia rozpoczynamy szkolenie z Neuroróżnorodności z dr Olgą Dobrushiną! Serdecznie Zapraszamy!
